Steekproef voor je onderzoek

Met een steekproef verzamel je data over een specifieke groep of populatie. Met een steekproef kun je iets over alle leden van de groep zeggen, zonder dat je alle leden van deze groep moet onderzoeken. Een steekproef wordt veelal gebruikt in kwantitatief onderzoek.

Waarom gebruik je een steekproef?

Een steekproef is een manier om data te verzamelen over een bepaalde groep (populatie). Daarbij wordt een selectie gemaakt uit deze groep om eigenschappen van de leden te meten. Om de volgende redenen kun je een steekproef gebruiken:

als de omvang van de populatie te groot is om alle elementen te meten
als snelheid gewenst is, zodat niet de hele populatie onderzocht kan worden
als het te kostbaar is om een groot aantal metingen uit te voeren

Hoe bepaal je de steekproefgrootte?

Om de juiste steekproefgrootte te kunnen bepalen, moet je drie vragen beantwoorden:

Hoe groot is de populatie?
Hoe groot mag de foutenmarge zijn?
Welk betrouwbaarheidsniveau wil je?

Voorbeeld steekproefgrootte bepalen

Je doet onderzoek voor de gemeente Utrecht. De gemeente wil graag weten of de inwoners van de wijk Lunetten tevreden zijn over de voorzieningen in hun wijk. Dan heb je de antwoorden op de drie bovengenoemde vragen nodig:

Er wonen 8000 volwassenen in Lunetten. Dit is de populatie van het onderzoek.
De foutenmarge bepaalt de afwijking die je onderzoeksresultaten mogen hebben. Als je foutenmarge 3% is, wijken je resultaten maximaal 3% af van de mening van de hele populatie. Dus als uit je steekproef naar voren komt dat 72% van de bewoners van Lunetten tevreden is over de voorzieningen in de wijk, betekent dit je ervan uit kunt gaan dat 69 tot 75% van de bewoners tevreden is.
Tot slot vertelt het betrouwbaarheidsniveau je hoe zeker je ervan kunt zijn dat 72 tot 78% van de bewoners tevreden is. Dus als je een betrouwbaarheidsniveau van 95% kiest, is in 95% van de gevallen 72 tot 78% van de bewoners tevreden over de wijkvoorzieningen.

Als je de populatie, de foutenmarge en het betrouwbaarheidsniveau bepaald hebt, kun je deze getallen invoeren in de steekproefcalculator. Deze berekent vervolgens het aantal respondenten dat je nodig hebt voor je onderzoek.

In het voorbeeld van het tevredenheidsonderzoek voor de gemeente Utrecht, is de uitkomst als volgt: met een populatie van 8000, een foutenmarge van 3% en een betrouwbaarheidsniveau van 95% heb je minimaal 942 respondenten nodig. Vanaf dit aantal is je steekproef representatief. Dit betekent dat de mening van de geselecteerde respondenten een accurate weergave is van de mening van alle inwoners van Lunetten. Daarbij is wel van belang op welke manier de respondenten geselecteerd worden.

Is je steekproef select of aselect?

Bij kwantitatief onderzoek is het belangrijk dat de steekproef aselect getrokken wordt. Dit zorgt ervoor dat de resultaten van je onderzoek generaliseerbaar zijn. Bij een aselecte steekproef heeft elke eenheid uit de populatie evenveel kans om in de steekproef te komen.

Aselecte steekproef

Er zijn verschillende manieren om een aselecte steekproef te trekken:

Willekeurige steekproef: uit een systeem willekeurig een respondent selecteren.
Systematische steekproef: elke tiende respondent uit een lijst selecteren (let op: de representativiteit kan afnemen bij deze methode).
Gestratificeerde steekproef: de populatie opdelen in homogene subgroepen en uit elke groep respondenten selecteren.
Clustersteekproef: de populatie opdelen in heterogene subgroepen en op willekeurige wijze een subgroep selecteren.

Een random number generator kan je helpen op een willekeurige manier respondenten te selecteren. Je koppelt aan ieder persoon uit de populatie een getal. De random number generator stelt een aselecte lijst van getallen voor je samen. Dit is dan de steekproef.

Selecte steekproef

Als je de resultaten van je onderzoek niet wil generaliseren, kun je ook een selecte steekproef trekken. Ook daar zijn verschillende manieren voor:

Willekeurig mensen vragen om mee te doen, bijvoorbeeld door op straat enquêtes af te nemen. Omdat je niet zeker bent dat de resultaten representatief zijn, wordt dit een selecte steekproef genoemd.
Experts interviewen: respondenten selecteren op basis van hun kennis of achtergrond.
Het sneeuwbaleffect: respondenten vragen of ze anderen kennen die ook willen en kunnen deelnemen aan het onderzoek. Dit is vooral handig als je respondenten met specifieke kenmerken zoekt die lastig te vinden zijn.